Huyền thoại 10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc
Nhắc đến Ngã ba Đồng Lộc (huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh), chúng ta nghĩ ngay đến tấm gương anh dũng hy sinh của 10 cô gái thanh niên xung phong khi họ mới mười tám, đôi mươi. Với tinh thần xả thân quên mình hiên ngang trước mưa bom, bão đạn, các chị chính là biểu tượng của truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam anh hùng.
Tất cả mọi con đường từ Bắc vào Nam đều phải vượt qua ngã ba Đồng Lộc. Ngã ba Đồng Lộc được coi như cổ họng, vượt qua được sẽ phân tán toả ra nhiều tuyến đường khác nhau đi vào nam. Ngã ba Đồng Lộc là trọng điểm có tầm quan trọng chiến lược nên trong chiến tranh phá hoại kẻ địch âm mưu ném bom huỷ diệt nhằm chặn đứt sự chi viện sức người, sức của, vũ khí, súng đạn, lương thực… của hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa đối với tiền tuyến lớn miền Nam.
Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ tháng 3 đến tháng 10/1968 không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại. Suốt ngày đêm không lúc nào Đồng Lộc ngớt tiếng bom đạn. Đất đá bị đào đi bới lại nhiều lần, hố bom chồng chất hố bom. Cùng một lúc chúng ném các loại bom đào, bom phá, bom bi, bom nổ chậm, bom từ trường…
Ban ngày, chúng tập trung chặn các lối ra vào Ngã ba. Ban đêm, chúng thả pháo sáng, ném bom bi, bắn đạn Rốc Két, đạn 20mm nhằm tiêu diệt các lực lượng cứu đường của ta. Bằng mọi giá chúng biến Ngã Bã này thành điểm chết, “trở về thời kỳ đồ đá”, thành một bãi hoang không bóng người, không một chuyến xe qua.
Trở về buổi trưa định mệnh của ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 được lệnh san lấp hố bom sau khi máy bay Mỹ liên tục ném bom phá nát tuyến đường vận tải để nhanh chóng thông đường cho xe qua. Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến hiện trường gấp rút triển khai công việc. Họ làm việc không ngơi tay, vừa cười, vừa nói và đã ba lần các cô bị vùi lấp nhưng đều rũ đất đá đứng dậy tiếp tục làm việc.
16h30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc. Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm – nơi 10 cô gái của tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom. Tất cả các chị đã hy sinh khi đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi và vẫn chưa có ai lập gia đình.
Càng khâm phục hơn khi đến ngày thứ ba đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc trên đồi Trọ Voi trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu vì đang bới đất để tìm đường ra. Trong lúc đau thương, xót xa tìm thi thể người em, người đồng đội, nhà thơ Yến Thanh nghẹn ngào viết bài thơ: “Cúc ơi” trong lúc đồng đội tìm thi thể cô:
“Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang
Cúc ơi!, Yến Thanh
Cúc ơi! Em ở đâu không về tập hợp
Chín bạn đã quây quần đủ hết
Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh
A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh
Chỉ thiếu mình em
Chín bỏ làm mười răng được
Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng
Cúc ơi! Em ở đâu?…
…Gọi em,
Gào em
Khản cổ cả rồi
Cúc ơi!”

Để làm nên Ngã ba Đồng Lộc lừng lẫy chiến công, trở thành niềm tự hào của quân dân cả nước, khiến quân thù mất ăn mất ngủ, ngày đêm tìm cách đánh phá, thì những chiến sĩ nơi đây phải đánh đổi bằng xương máu của mình. Cũng bởi vì thế mà Ngã ba Đồng Lộc đã mang một vẻ đẹp riêng biệt, không giống bất cứ một ngã ba nào khác.
Mảnh đất và con người nơi đây phải hứng chịu hàng nghìn tấn bom đạn của giặc và những người lính đã không sợ gian khổ, hy sinh để mạch máu giao thông không bị tắc nghẽn. Bàn tay, đôi chân của các cô thanh niên xung phong còn nhanh hơn kíp nổ. Có cô thì chuyên lấp hố bom, có cô thì chuyên phát hiện bom nổ chậm và tự nguyện làm “cọc tiêu sống” đứng cắm cờ canh bom nổ chậm để dẫn đường cho xe ra tiền tuyến.
Sự hy sinh của mười cô gái đã trở thành nguồn động viên cho những người lính khi ra trận, hồn các cô đã hóa thành những vì sao dẫn đường đêm đêm, thành ánh trăng làm dịu đi cái khắc nghiệt của cuộc chiến tranh:
Em nằm dưới đất sâu
Khoảng trời, hố bom, Lâm Thị Mỹ Dạ
Như khoảng trời đã nằm yên trong đất
Đêm đêm tâm hồn em tỏa sáng
Những vì sao ngời chói lung linh…
Các chị đã vĩnh viễn nằm tại ngã ba huyết mạch Bắc – Nam này như họ đã chung một chiến hào lúc còn sống. Tên tuổi 10 cô gái thanh niên xung phong đã trở thành bất tử.
LƯU VĂN ĐỒNG
Bài viết hoạt động “Ký Ức Tự Hào”